De afgelopen 10 jaar duiken steeds meer initiatieven op die pleiten voor een andere economie. Die economie zou zich meer moeten richten op een betere en duurzamere wereld. Het onversneden kapitalisme heeft meer kapot gemaakt dan je lief is. Zes voorbeelden van deze trend.
De mensenwereld zucht onder de maatregelen en gevolgen van de pandemie. De rookwolken van de financiële crisis waren net een beetje opgetrokken en daar was het coronavirus. Opnieuw wordt het dagelijks leven en de economie op zijn kop gezet.
Als organisator van Freelance Fridays, tot maart dit jaar een maandelijkse bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger, heeft het virus ook voor veranderingen gezorgd. We hebben de bijeenkomsten vervangen door webinars en een eigen podcast.
Een onderwerp dat we onlangs oppikten voor die podcast was ondernemen met waarden en ethiek, vanuit een algemeen belang. Een opmerkzaam lid van de redactie zag steeds meer manifesten opduiken op websites en in de communicatie van bedrijven.
Manifesten over onder welke voorwaarden organisaties hun werk willen doen: sociaal verantwoord in processen en personeelsbeleid, en op alle fronten zo duurzaam mogelijk bijvoorbeeld.
Blazende intentieverklaringen of oprechte toewijding?
Keurmerk voor bedrijven
De zoektocht naar gasten over dit onderwerp leidde naar twee sprekers die beiden actief bezig waren met B Corp (1). “Gecertificeerde B-Corporations zijn een nieuw soort bedrijven dat doel en winst in evenwicht brengt. Ze zijn wettelijk verplicht om rekening te houden met de consequenties van hun beslissingen op hun werknemers, klanten, leveranciers, de gemeenschap en het milieu”, aldus de website van B Corp.
B Corp is een van oorsprong Amerikaans initiatief uit 2010, dat zich omstreeks 2015 verspreidde over de wereld. Momenteel doen ruim 3.700 bedrijven mee aan dit keurmerk. Mij is wel duidelijk geworden dat het een serieus keurmerk is, want de gestelde eisen aan de bedrijfsvoering zijn stevig.
Freelance Fridays Podcast
Te gast in deze podcast waren Rolf Coppens en Veronique Swinkels. Coppens is oprichter van Grrr, digitaal bureau voor zinnige zaken. Swinkels was partner bij communicatiebureau BBK / Door Vriendschap Sterker en is als Next Generation Coach bezig met de start van een nieuw bedrijf.
Het algemeen belang
De bedrijven die aan B Corp meedoen, zullen dat zeker ten dele doen om hun positionering te versterken. Maar met marketing alleen redt je het niet. Je zult actief aan je ranking moeten werken. Op een schaal van 0 tot 200 komt zelfs het voorlopig hoogstscorende bedrijf – Patagonia – niet verder dan tot 151.
Dit bedrijf plaatste voorafgaand aan de laatste Black Friday, symbool van blind consumentisme, een strijdvaardige advertentie in de New York Times. Terwijl dit gezien hun handel – outdoor kleding en spullen – van dit koopfeest zeker zou kunnen profiteren.
Lees hardop van boven naar beneden, en weer terug.
We’re all toast
(Now read this bottom up)
So don’t tell us that
We can imagine a healthy future
Because the reality is
It’s too late to fix the climate crisis
And we don’t trust anyone who says
We need to demand a livable planet
Because we don’t have a choice
De motivatie om aan B Corp mee te doen, ligt dus maar ten dele in het economische belang ervan. Je kunt het uiteindelijkniet blijven veinzen. Sociaal gezien heeft het meedoen ook waarde, omdat het over bedrijven gaat waar goedopgeleide twintigers en dertigers werken. Zij zien de klimaatcrisis op zich af komen en hebben eigen idealen én gedeelde belangen om daar tegen te strijden. Opnieuw: het algemeen belang.
Het reorganiseren van de economie op basis van gedeelde waarden en het algemeen belang is dus zowel praktisch als maatschappelijk en politiek gemotiveerd. Dat zie je bij de hieronder genoemde organisaties allemaal terug, in verschillende verhoudingen.
The commons
Toen ik bij Brainwash Talks van HUMAN de Oostenrijkse econoom Christian Felber zag, dacht ik aan deze inventarisatie. Felber is betrokken bij Economy for the Common Good (2), een netwerk dat internationaal werkt aan betere menselijke en sociale omstandigheden en lokale economieën.
Hun idealen zie je overzichtelijk terug in hun matrix die je hier kunt downloaden.
Het algemeen belang (Latijn: bonum commune) is datgene dat voor het welzijn van het volk in zijn geheel nuttig, gewenst of nodig is.
Internationale netwerken
Rethinking Economics (3)* is eveneens een internationaal netwerk, met een zeer actieve afdeling in Nederland. Die Nederlandse afdeling omschrijft zich als ‘een netwerk van studenten, academici en gepassioneerde denkers, die samenkomen om het economisch denken te diversifiëren en vernieuwen’.
In een eerdere blog noemde ik ontwikkelingseconoom Irene van Staveren, maar ook econoom Robert Went (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) is bij de club betrokken. Went was meermalen te gast bij ‘mijn’ radioprogramma eind jaren ’90.
Voor de burger
Van Rethinking Economics had ik dus al enige kennis, van de Wellbeing Economy Alliance (4) had ik nog niet gehoord. Deze organisatie, dat zich meer als burgerplatform – afgekort WEALL – opstelt, gaat ook uit van het falen van het economisch systeem:
Een WEAll-burger is een individu dat het ermee eens is dat ons economisch systeem niet voor iedereen eerlijk werkt en dat we mensen voor winst moeten stellen. WEAll zullen dit samen moeten doen.
Zij proberen hun boodschap via internationale Hubs te verspreiden, die zich momenteel in Costa Rica, IJsland, Wales en Schotland bevinden.
De donut als duurzaam economisch model
Een bekende hervormer van het denken over economie is Kate Raworth. Haar boek uit 2017, Doughnut Economics: seven ways to think like a 21st century economist, werd een wereldwijde bestseller. Dat boek was natuurlijk voldoende aanleiding om een eigen beweging op te grondvesten: Doughnut Economics Action Lab (5).
Ook hier wordt de theorie van noodzakelijk begrensde economische activiteiten gekoppeld aan acties en evenementen via een internationale gemeenschap.
Omdat het traditionele en falende kapitalistische model uitgaat van groei ligt een tegengeluid voor de hand: anti-groei. Dat verzet bundelt zich sinds 2008 eveneens in de beweging Degrowth (6).
“Degrowth is een idee dat het wereldwijde kapitalistische systeem bekritiseert dat groei tegen elke prijs nastreeft en de uitbuiting van de mens en de vernietiging van het milieu veroorzaakt. De anti-groeibeweging van activisten en onderzoekers pleit voor samenlevingen die voorrang geven aan sociaal en ecologisch welzijn in plaats van aan bedrijfswinsten, overproductie en overmatige consumptie”, luidt de omschrijving op hun website.
Standplaats van de – gezien de nationaliteit van redactieleden – voornamelijk Europese organisatie is Leipzig. Dat de Rosa Luxemburg Stiftung één van de partners is, krijgt daardoor iets vanzelfsprekends. Ik kende deze organisatie niet, maar het maakt dt ik dit initiatief en platform wat sterker politiek georiënteerd inschat. Niks erg overigens, want economie is ook politiek.
Opmerkelijk is wel dat de ideeën van Rosa Luxemburg weer meer aandacht krijgen (haar vertaalde brieven zijn onlangs opnieuw uitgegeven). Sowieso lijken de kritiek en vernieuwende ideeën steeds vaker van vrouwelijke economen te komen. Zoals de eerder genoemde Kate Raworth, Irene van Staveren, maar ook Mariana Mazzucato wil ik nog noemen. Er is sprake van een flinke opkomst van vrouwen in de economie, die vaker worden geraadpleegd door de media.
Verkiezingen in maart
Aangezien ik in maart komend jaar verwacht weer lid te zijn van een stembureau zal ik gelijk maar stemadvies geven. Dat mag natuurlijk niet als ik in functie ben.
Het lijkt erop dat de VVD goed gaat scoren deze verkiezingen. De middenstanders van de VVD hebben onder Rutte altijd vol voor kapitalisme en de markt gekozen. Het liberalisme is verlaten en ze zijn conservatief geworden. Zie onder meer de afschaffing van de erfpacht in Amsterdam (ooit ingevoerd door liberalen, die dat als belasting op ‘onverdiend inkomen’ zagen).
Het is waarschijnlijk wensdenken, maar de VVD mag van mij een spreekwoordelijke schop onder hunner hol krijgen. Ze zullen net als waarschijnlijk het CDA, niet meewerken aan een verandering in economisch en maatschappelijk beleid dat nodig is om een betere en duurzamere samenleving te ontwikkelen. Ze zullen hooguit een beetje minder grote bek hebben over de rol en de kwaliteit van de overheid die ze inmiddels zelf hebben uitgekleed.
Stem links of maak je stem ongeldig. Maar stem wel!
Met steeds grotere ongelijkheid tussen mensen en landen, met grote rampen op komst, is grotere internationale solidariteit en pragmatische menselijkheid geboden. Dat gaan we niet vinden in het vigerende kapitalistische model waarin de macht van multinationals, neoliberalen, dictaturen en fascistische populisten prevaleert.
Dus gelijke kansen voor zoveel mogelijk mensen, transparant beleid en democratisch bestuur, een slagvaardige overheid, met sociale verantwoordelijkheid en met werkelijk rentmeesterschap voor milieu, dieren en natuur.
Een economie die dat ondersteunt, een economie die dat algemeen belang dient. Dat is van groot belang voor de ontplooiing van alle mensen.
Enne… een goed nieuwjaar natuurlijk. Voor alle gezindten, want:
Vrijheid is altijd in de eerste plaats de vrijheid van de andersdenkende.
Rosa Luxemburg
