Een kerst zonder zalmsnippers. Daarmee wil de Farmers Defence Force (FDF) Nederland wakker schudden en de macht van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) aan de orde stellen. Deze boerenopstand laat zien dat er weinig nuchtere boeren meedoen. Maar de voorstelbare emoties komen jaren te laat.
Wat bezielde FDF-voorzitter Mark van den Oever om de aanpak van de zogeheten stikstofcrisis en het verkleinen van de veestapel te vergelijken met de Holocaust? Publiciteit? Dat is dan wel de verkeerde soort publiciteit, dan wel heel erg dom. En er zou ook nog ‘hulp uit Duitsland’ komen.
Dat er boeren sterven, anders dan door een natuurlijke dood, is al jaren een publiek geheim. Ze sterven vaker dan burgers doordat ze de hand aan zichzelf slaan, maakte antropoloog en schrijver Lizzie van Leeuwen duidelijk in De hanebalken (2014).
Want wat is het toch een fantastisch beroep, boer zijn en het voedsel verzorgen van al die miljoenen mensen, voor ons. Wij, Nederlanders met onze prachtige Nederlandse landbouw!
Waar al die zelfmoorden vandaan komen, dat wilde de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) liever niet weten. Dus lieten ze Van Leeuwen niet horen wat ze vonden van het boek, waaraan ze schoorvoetend meewerkten. Dat haalt je de uitstervende koekoek, zou ik zeggen.
De LTO is één van die clubs die hierin zo niet een dubieuze, dan toch ten minste een dubbelzinnige rol spelen. Ze steunen voornamelijk de ‘industrieboeren’, die vaak gebukt gaan onder enorme schuldenlast.
Treurdieren van de Nederlandse landbouw
De FDF wil dus woensdag 18 december de burgers treffen door distributiecentra te blokkeren, die zijn aangesloten bij het CBL. Maar dat de macht van van de grote supermarktketens (Albert Heijn, Jumbo, Aldi) groot is en ten nadele van de boeren, is al jaren een probleem dat aandeelhouderskapitalisme heet. De marge tussen inkoop en verkoop is soms bizar groot.
De onderhandelingen worden in het geval van overproductie wel makkelijker voor de grote inkopers. Bij een overschot daalt de prijs, dat is zo’n beetje les 1 bij economie. Voor veel boeren – veehouder en akkerbouwers – is het verhogen van de productie een sport geworden.
En tegelijkertijd heeft dat ook de schijn overeind gehouden dat meer productie ook de enige manier is om je inkomen te vergroten.
Voor eigen glorie hebben boerenorganisatie LTO, de Rabobank en al die mengvoerfabrikanten de boeren met dat fabeltje gekieteld. Meer productie is goed. De boeren die dachten ondernemers te zijn, worden daarnaast gesteund door de politiek (met name CDA en VVD), want groei en export zijn goed voor ons land.
De PAS-regeling kwam van Henk Bleker (CDA), die stond mooi weer te spelen op het Malieveld. Huichelaar. Adressen genoeg dus waar je tijdelijk wat mest kwijt kan, hoewel de Rabobank steeds minder filialen heeft.
Maar intussen zijn veel boeren geworden, wat FDF zegt dat ze niet willen zijn. Slaven van hun eigen romantische verbeelding, en van de bank en de mengvoerfabriek, die hun stallen en machines graag voorfinancieren. Treurboeren, eigenlijk.
Dat was al zo toen Mark nog Markje was. Want het gaat al 25 jaar of langer de foute kant op. Begin jaren ’80 zat ik op de Middelbare Landbouwschool en zag ik mestvarkens met afgekloven staarten en oren, en kistkalveren met constante diarree.
Walgelijk vond ik die stallen, overbevolkt en stinkend van ammoniak en rottende eiwitten die halfverteerd in de stront zaten (NH3 en H2S). Kalveren van een nog geen jaar die niet meer op hun poten konden staan van overgewicht. (Vandaar de krappe kist.)
Ik hoorde maar weinig veeboeren (of klasgenoten) die dat niet vonden kunnen. Dat was de business, dat was ook Nederlandse veehouderij.
Klimaatcrisis: wel/geen uitweg
Ook met ruimere mestwetgeving en subsidies vanuit de EU gaat de Nederlandse landbouw het niet redden. De klimaatcrisis is te groot en de Nederlandse overproductie ook.
Opnieuw zijn er mensen die geloven dat dat allemaal technologisch kan worden verbeterd, die stallen, het stikstof en de mest. Of voer met enzymen van godbetert Bayer (*) zodat er minder uitstoot door koeien is van ammoniak. Maar kunnen de boeren dat wel betalen? Of gaan we dat via bijdragen (belasting) aan de EU via Brussel subsidiëren?
Dat is nu de kringloop. Er moet steeds geld bij, bij de manier van landbouw bedrijven die nu leidend is.
Volgens hoogleraar en kenner van de Nederlandse landbouw Jan Douwe van der Ploeg is het ongeveer 25% van de boeren die op het dode spoor zit van meer productie en meer technologie (hoera, innovatie, maar het probleen blijft bestaan). De groep die ontkend dat er stikstof en ammoniakproblemen zijn. Natura 2000 gebieden, dat is maar lastig en onnodig. Wat nou, schone lucht.
Minder boeren, minder vee, meer biologische tuin- en akkerbouw, daar is geen ontkomen aan voor de Nederlandse landbouw. Maar dat gaat niet zonder boeren, boeren die daar brood in zien en brood in kunnen verdienen. Deze boeren moet een uitweg uit deze crisis worden geboden en uitzicht op een toekomst. En mogelijk niet als boer, dat is de realiteit.
Is dit onze Nederlandse landbouw?
Afgelopen donderdag stond er een hysterische verklaring op de website van de FDF. Mij stak de verwijzing naar Woody Guthrie (‘This land is our land’), omdat dat lied over een vele malen nijpender en grootschaliger kwestie gaat. De hongersnood van miljoenen en enorme sociale ongelijkheid namelijk. Bovendien is er sprake van een opgeklopt wij-gevoel, een PVV-FvD-nationalisme waar ik eerlijk gezegd op spuug.
Met ‘ons land’ dat als we niet uitkijken diep onder water komt te staan. Dan zou ik overigens wel hulp uit het hoger gelegen Duitsland willen krijgen.
Die toekomst kan intussen heel goed zonder Mark van den Oever. Maar gezien het succes van de donaties aan zijn club kan hij eerst even op reis, naar Polen bijvoorbeeld, liefst met het verzameld werk van bijvoorbeeld Primo Levi in zijn tas.
En veel zakdoekjes, want het is een emotionele man. Is het ook echt tijd voor, hè? Lezen tijdens de donkere dagen.
* Bayer – In 2018 nam deze chemie multinational Monsanto over voor tientallen miljarden euro’s. Monsanto is de producent van Roundup, het kankerverwekkende gewasbeschermingsmiddel dat ook het overleven van bijenpopulaties lastig maakt. De overname is mede door de slechte publiciteit van cash cow Roundup vooralsnog niet erg succesvol.
