Momenteel zitten verschillende sectoren, gemeentes, ministeries en de regering met de handen in het haar. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) zou in werking treden. Maar de PAS voldoet volgens de uitspraak van de Raad van State niet aan de Europese natuurwetgeving. Beroep is niet mogelijk.
Mestbeleid is onderdeel van de PAS, maar ook andere projecten kunnen niet doorgaan. In de bouw, infrastructuur en nieuwe wegen, projecten in landbouw en industrie.
Opeens kunnen de kool en de geit niet meer gespaard worden door de regering. Bij het hoogste rechtscollege, de Raad van State, staan er nog vele zaken op de rol. De schrik zit er dus goed in, want dit gaat geld kosten en vertraging geven van vele plannen. Er moeten ingrijpende beslissingen worden genomen.
De boeren die zich PAS-melders mogen noemen, hebben dus geen natuurvergunning. Provincies Overijssel en Drenthe doen daar voorlopig niets aan. Update 27-02-2023
Het PAS loopt […] vooruit op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden en geeft daarbij ‘vooraf’ toestemming aan nieuwe activiteiten. […] … mag niet, want dat is in strijd met Europese natuurwetgeving.
Website Raad van State
Zoals gebruikelijk is er niet één schuldige aan te wijzen voor deze vastgelopen situatie die niemand wil, maar die zich onmiskenbaar aftekent. Het was een voorstel van Henk Bleker (CDA, boer) en is goedgekeurd in de Tweede Kamer (snurk).
Pareltjes zweet nu op de lippen van wethouders, projectontwikkelaars en andere zeloten van Bouwend Nederland, bekken vol meel van politici die én economische groei willen én de klimaatcrisis willen bestrijden én kiezers naar de mond hebben gepraat.
Laten we maar lachen om die koekenbakkers, we betalen zelf voor deze allerminst goddelijke komedie.
Stikstof is overal
Stikstof is onlosmakelijk verbonden met landbouw, niet zozeer om de rol in de fotosynthese maar om de uitstoot in de mest van onze ‘landbouwhuisdieren’. Afgelopen week zag ik de positie van boeren en mestbeleid terug in de nieuwe en – naar verluidt – laatste documentaire van Jan Musch en Tijs Tinbergen: Veearts Maaike.
De Nederlandse veehouderij, even onmisbaar als bekneld door regelgeving, heeft er met Maaike van den Berg een formidabele woordvoerder bij.
De Filmkrant over de documentaire Veearts Maaike
Ga zien die film en kijk Jinek (nog bij KRO-NCRV, BvM) terug, waar Van den Berg te gast was. Naast haar werk zet ze zich bestuurlijk in voor het terugdringen van antibiotica in de veehouderij vanwege de gevaren van resistentie.
Maaike is een verstandige, betrokken en leuke vrouw. Gouden combi voor haar nieuwe baan (sorry, spoiler) als Europees vertegenwoordiger van de World Veterinary Association.
Stik maar in je stikstof?
Dat Nederland op het gebied van landbouw een goede internationale reputatie heeft, wil dus niet zeggen dat het beleid klopt of de uitkomsten positief zijn.
Dat komt omdat steeds opnieuw blijkt dat het systeem faalt. Dat systeem veranderen is niet de ambitie van achtereenvolgende regeringen, noch van de agrarische industrie. Opnieuw: één enkele schuldige is er niet, omdat het een systeem is.
Is stikken is de meest nare dood die je kan hebben? Een paar duizend varkens trof dit lot deze week door de hittegolf en een stroomstoring, door oververhitting en hartfalen. De discussie ging gelijk twee kanten op. Waarom is een noodgenerator niet verplicht voor die dichte varkensstallen? Waarom hebben we dit soort veehouderij nog?
Maar het is geen technisch vraagstuk meer. Het is een morele en principiële keuze geworden. Een keuze wat voor soort landbouw we willen. Wat voor wereld, eigenlijk.
Goede graadmeter voor slecht mestbeleid
Onlangs verscheen er namelijk een nieuw rapport van de Algemene Rekenkamer over mestbeleid. Vaak legt dit instituut de vinger op de zere plek. Wat helaas niet betekent, dat er naar geluisterd of gehandeld wordt.
Het gaat om Aanpak mestvervuiling veehouderij (2019), een vervolgonderzoek (na 2008 en 2013) over duurzaamheid in de veehouderij. Opnieuw is het oordeel redelijk onverbiddelijk. Het door de overheid gevoerde mestbeleid heeft niet gewerkt, integendeel het probleem is landelijk groter geworden.
Het is het systeem van politiek, banken en bedrijfsleven dat de veehouderij vanaf de wederopbouw op koers heeft gezet en gehouden van meer productie, schaalvergroting en export. De veehouders krijgen de problemen gepresenteerd met quota, mestwetgeving en milieuregels. De meesten nemen te weinig afstand van dit beleid, of kunnen dat niet.
Verplicht injecteren mest
De politiek denkt dat mestwetgeving goed is voor het milieu en goed tegen de uitstoot van ammoniak en zij verplicht het injecteren van vloeibare mest.
Gevolgen:
- technische investeringen nodig bij de boeren (Rabobank lacht)
- weidevogels lijden nog sterker onder de productiedruk van grasland
- gezond bodemleven (aaltjes en wormen) ingrijpend verstoord
Voor de sier worden weidevogelprojecten en -regelgeving opgetuigd, die intussen deze kennis zullen hebben verzameld en gerapporteerd. Ja, goed hoor, nog een nestmarkering. Leuk, dank je wel, tot over 4 jaar.
Zo jammer dat de sector en de politiek niet inzetten op export van kennis, en minder op de export van dieren of hun vlees. Echte innovatie versus gevestigde belangen. Niet verwonderlijk dat er nieuwe barbaren opstaan.
Na de mestinjectie wordt de bodem zo hard dat de vogelsnavels er niet meer doorheen komen. Bovendien komen er minder en ook kleinere rode wormen voor in een weiland waar drijfmest is ingebracht en komen die wormen ook niet meer aan het oppervlak.
Wormenonderzoeker Jeroen Onrust in Trouw
Het lot van weidevogels ligt deels besloten in het mestbeleid, want van grote invloed op het waterbeheer en de gezondheid van het bodemleven. Wil je de grutto terug dan zul je het mestbeleid moeten aanpassen, maar dan zou je dus het landbouwbeleid moeten aanpassen. En dat is een harde noot om te kraken, want de belangen zijn groot. De grote spelers (en dat zijn niet de boeren) zijn conservatief en door hebzucht gedreven.
Natuurinclusief boeren
Viavia kreeg ik het artikel ‘Doe altijd het tegenovergestelde van wat de overheid adviseert’ onder ogen. Uit het onvolprezen weekblad De Groene Amsterdammer uit 2017. Een portret van een Amerikaanse boer die het anders doet en bekijkt.
Vanuit het perspectief van een boer is de titel gelijk een goed advies, dacht ik. Goed verhaal, serieus alternatief en geen antikapitalist dat opent wellicht momenteel gesloten deuren.
Zijn manier van boeren is gebaseerd op het gebruiken en teruggeven aan de natuur. Kijken in welke omgeving je zit, wat voor lokale markt er is.
Het stoppen met monoculturen, meer kijken naar het ‘oude’ model van een gemengd bedrijf. Misschien kun je beter al je machines (behalve de tractor) verkopen en je schulden afbetalen. Kun je je producten niet beter rechtstreeks en lokaal gaan verkopen?
Dat is een heel ander geluid dan het traditionele tjoek-tjoek treintje, waar veel Nederlandse boeren op rijden. De nieuwe stal is duur, dus meer koeien en meer productie om de bank af te betalen of voer af te nemen van de fabriek die je investeringen heeft voorgeschoten. Die komen dat graag weer met rente terughalen.
Goed zo, boertje (m/v/x)! Ploeg maar dapper voort.
En voor wie ben je dan aan het werk? Ben je gelukkiger met een grote schuld? Wat vinden de mensen eigenlijk van jouw onderneming met duizenden varkens of geiten? Regels voor brandveiligheid? Ziek van geiten? Of heb je schijt aan draagvlak in het dorp?
Wat is winst? Het probleem van het kapitalisme is dat het winst meestal definieert in termen van eigenbelang. Maar als je het belang van anderen vergeet, en van de gemeenschappelijke hulpbronnen, dan wordt het immoreel.
Joel Salatin, natuurinclusief boer uit Swoope, Virginia
Goeie kerel, die Joel Salatin. Misschien moeten onze boeren meer gewezen worden op het welbegrepen eigenbelang.
Natuurinclusief is intussen nog wel een woord waar veel mensen aan moeten wennen. Beetje een schijtwoord.
Lees ook (in De) Correspondent Marc Chavannes: Het stikstofbeleid staat symbool voor onze politieke cultuur: wat niet mag toch even toestaan
Update 28-10-2019
Ruim voor de totstandkoming in 2015 waren er sterke twijfels over de PAS, bij zowel het ministerie als provincies. Betrokkenen wisten van het idee van ‘vergunningverlening op de pof’. Dat werd onder de pet gehouden en enigszins weggemoffeld voor de huidige minister van LNV. Voor de Volkskrant maakte Frank Hendrickx een reconstructie van deze gang van zaken.
