In de Duitse documentaire Der laute Frühling (2022) wordt een poging gedaan om je een wereld voor te stellen zonder het kapitalisme. De klimaatcrisis kan bijvoorbeeld niet door dit verwoestende systeem bestreden worden. Dat bestrijden moet wel.
Om van het leven het beste te maken, is enig vertrouwen en verbeelding nodig. Op een gegeven moment zul je namelijk ontdekken dat er maar één zekerheid is: je gaat een keer dood. Zonder enig vertrouwen kun je jezelf beter gelijk ophangen. Dat doen mensen niet erg vaak gelukkig.
Als je zoals de meeste mensen van goede wil bent, wil je meewerken aan een leuk en waardevol bestaan, met familie, vrienden, kennissen en collega’s. Dat is door alle verleidingen en afleidingen in deze wondere wereld al een best een opgave.
Deze film doet iets wat weinig gebeurt in de politiek: je oprecht uitspreken over je idealen, verklaring geven over die standpunten en je voorstellen hoe het anders kan. Met verbeelding, fantasie en kennis dus. De analyse is dat het kapitalisme uit zijn aard mensen, bedrijven en organisaties tegen elkaar uitspeelt. Mensen, het klimaat, de natuur en daarmee onze leefomgeving, zijn hiervan wereldwijd, in verschillende mate het slachtoffer.
In de film worden door samenwerking , coöperaties en collectieven veel voorkomende zaken gedaan, op het gebied van werk, wonen, zorg en voedsel. Dat gebeurt met respect voor iedereen, op basis van iemands kwaliteiten en mogelijkheden. Een paradijs in wording, een revolutie eigenlijk. De Spreadsheet Lovers van Human Resources worden afgeschaft, de Happiness Officers van de Dienst Personeelszaken koesteren de medewerkers.
Maar met verbeelding hebben veel rechtse types en conservatieven vaak niet veel op. Het past niet in een spreadsheet. Kijk maar hoe ze met cultuur en sociale zaken omgaan. Het zijn de Halve Zoolstra’s van deze wereld. Hoewel hij wel weer fantasie dacht te hebben. Weet je nog, die datsja?
Laten we niet vergeten dat het neoliberale beleid door Mark Rutte en de VVD is afgekeken van econoom Friedrich Hayek (1899-19992), en zijn latere pleitbezorgers Milton Friedman en de Chicago Boys. De militaire dictaturen van Jorge Videla (Argentinië) en Augusto Pinochet (Chili) hebben deze economische theorie, met steun van de VS, doorgevoerd. Mannen die je echt als voorbeeld wil hebben.
Eerlijk bestuur nastreven
Welke samenleving willen we, waar staan we, welke gevolgen hebben maatregelen? Juist door dat eerlijke gesprek uit de weg te gaan, voeden politici het wantrouwen van burgers. In Nederland is daar tijdelijk het woord ‘nieuwe bestuurscultuur’ voor bedacht (en toen weer vergeten). Om steun voor macht te vergaren, wordt met meel in de mond gesproken of aangehaakt bij populistische mythes, zoals opnieuw (oude truc: vijandsbeeld) feitenvrij met immigratie en asielzoekers gebeurt. Het voedt onrealistische angsten, wijst naar een vals romantisch nationalisme en dan blijkt dat de xenofobie meer onder Nederlanders leeft dan ons lief is.
Dit politieke gesteggel leidt gelijk af van het oplossen van echte maatschappelijke en internationale problemen. Helaas hebben de linkse partijen kennelijk te weinig de fantasie geprikkeld om een andere toekomst op te roepen. Hoewel ze het ook niet makkelijk wordt gemaakt. Rechts heeft van Links een vies woord weten te maken. Lekker knorrepotten en schelden op links, op politiek en overheid, geholpen door de VVD heeft Wilders heeft ditmaal veel kiezers opgeleverd.
Dat heeft hem zelf ook verrast, zag je en zie je soms aan zijn nog blekere levervlekken in die tronie. Ik ben benieuwd hoe hij zich uit deze kabinetsformatie gaat redden. Het liefst niet natuurlijk. De ironie wil in ieder geval dat wat hij wil vaak gewoon niet kan door Europese wetgeving. Een goed gevulde ‘ijskast’ biedt voorlopig geen soelaas. En uit de EU stappen wordt door iedereen afgeraden, met die rare Engelsen als voorbeeld.
Enfin. Kritiek op overheid en politiek moet er overigens wel kunnen zijn in een echte democratie. Zolang we dat nog zijn, doe ik mee. Hoewel niet helemaal.
Aan de twee eerste eisen van Extinction Rebellion wordt niet voldaan: Wees eerlijk en Doe wat nodig is. Omdat dat het bedrijfsleven en ‘de politiek’ niet lukt, is burgerlijke ongehoorzaamheid nodig om de druk op ketel te houden. Dat zijn misschien soms kleine overwinningen, maar dat moet leiden tot grote systeemveranderingen.
Actie helpt, maar de revolutie komt niet op tv
Mede door demonstraties van Extinction Rebellion doet Eye Filmmuseum wat nodig is en laat zich niet meer sponsoren door de KLM. Het bedrijf kreeg voor die sponsoring het jaarlijkse gebruik van het gebouw om een feestje te organiseren voor hun frequent flyers. Overigens blijven theater Carré, het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum gewoon de blauwe greenwashing pet ophouden.
Dat Eye Filmmuseum stopt met de sponsoring van KLM, is goed nieuws op de dag dat Extinction Rebellion weer op de A12 staat. Het is natuurlijk klein bier vergeleken bij de opdracht van deze burgerbeweging. Het is ook klein bier vergeleken met de systeemverandering die in de landbouwsector moet plaatsvinden. Dat sommige Europese boeren vandaag actief zijn is vol in het nieuws.
Helaas geldt ook in hun geval dat ze zijn overgeleverd aan de markt. Over de liberalisering van de landbouwmarkten hoor je de boeren niet, constateert landbouwkundige en geograaf Jacques van Nederpelt in de Volkskrant. Het zijn met name de veevoerproducenten en de multinationals zoals Campina en Unilever in de voedselindustrie die daarvan profiteren. Die kunnen goedkoop inkopen en duur laten betalen, die hebben macht die boeren niet hebben. Die kunnen alleen ontsnappen door veel te produceren, vandaar dat ze zich blind staren op efficiëntie, opbrengst en prijs. Intussen worden ze genaaid door die markt waarin ze tegen de klippen op moeten concurreren. Een wedstrijd naar het dieptepunt.
Marx leeft nog
In alle gevallen moet menselijke arbeid gezien worden in het licht van een economie met productiemiddelen. Die factor arbeid is nu een ondergeschoven kind in vergelijking met de macht van het kapitaal. Tijd om ten minste gradaties van kapitalisme te maken en ten minste het kankerkapitalisme (dat van de rijkste 1% en de multinationale sprinkhanen) uit te schakelen. Dus de EU en de Europese landen moeten bijvoorbeeld stoppen met deelname aan die grote handelsverdragen, zoals Mercosur en CETA.
Die verdragen gaan ten koste van eigen voedselketens, van eigen boeren en bevolking. Dat zijn de supermarkten van de multinationals.
Net als in Der laute Frühling zijn het grote veranderingen waarbij je grote vragen bij kunt stellen. Zijn de mensen, die je zeker mee moet krijgen, klaar voor zulke veranderingen? Zijn politieke bestuurders, bedrijven en machthebbers wel in staat hier aan bij te dragen? Als die zich alleen maar meer van hetzelfde kunnen voorstellen en hun eigen egoïsme en machtshonger blijven volgen, moeten we het als burgers zelf doen. Met een beetje burgerlijke ongehoorzaamheid en verbeelding.
Der laute Frühling (2022)
Ein Film von labournet.tv
Hybrider Dokumentarfilm, Deutschland 2022, 62 Minuten
