In december zal ik waarschijnlijk even te zien zijn in het programma Scheefgroei, gepresenteerd door Jeroen Pauw. Als mijn bijdrage eruit wordt geknipt, zou me dat weinig kunnen schelen. Ik voelde me er toch een beetje ingeluisd.
Watskeburt? Via de podcast die ik maakte met een deskundige van FNV Zelfstandigen kwam ik bij het programma terecht. Kende zij iemand? Ze zochten een zzp’er die niets had geregeld voor zijn pensioen, het centrale onderwerp van de uitzending. Interessant, dacht ik, want met mijn Freelance Fridays netwerkclubje hadden we daar al eens aandacht voor gehad.
Ik was niet alleen, bleek toen. Wat op zich nauwelijks een geruststelling is. Zo’n 17% van de Nederlandse zzp’ers heeft helemaal niets geregeld, wijst actueel (2021) onderzoek uit. Ik heb nog ergens wel wat staan, maar te weinig om maandelijks van te funshoppen bij het Kruidvat.
Op de televisie
Maar goed. Een klein groepje ouderen en een paar jongeren verzamelde zich in Studio 6 voor Scheefgroei in de pensioenen. De titel is afgeleid van het boek Fantoomgroei, waarover ik eerder schreef. Co-auteur Sander Heijne is in de tweede serie opnieuw van de partij. Vlak voor de uitzending werd ik even bijgepraat door de dienstdoende redacteur. Duidelijk, ik was alleen nodig ter illustratie van de 17%. Kijk maar, daar zit er één!
“Dus je gaat er van uit dat je moet blijven werken?, ” vroeg de grote Pauw. “Daar ga ik wel van uit,” antwoordde ik. Na mijn mislukte grap dat ik na het stoppen met roken daarvan was gaan sparen. Volkomen ijdele pensioenvoorziening natuurlijk.
Een plek verderop naast me in de studio zat een man die gewerkt had in ‘de financiële wereld’, die een maandelijks pensioen van zo’n €8.000 kreeg. Hij twijfelde zelfs nog: was het nou 8 of 9 duizend?
Helaas kwamen suggesties voor een andere aanpak voor zzp-pensioenen niet aan bod. Wel het verhogen van de AOW, wat een uitkering is die rechtstreeks via belastingen wordt geïnd, niet via beleggingen van pensioenfondsen. Dat er in Canada, Zweden en ook België betere of leerzame regelingen zijn voor arbeidsongeschiktheid (AOV) en pensioenen voor zelfstandigen werd zelfs niet geopperd. Mij werd verder niets gevraagd.
De scheefgroei krijgt overigens wel een echt gezicht in de uitzending met een flexwerkster (naast mij) en de sjorders uit de Rotterdamse haven. Maar wat is het allemaal godsgruwelijk raar en ingewikkeld georganiseerd in Nederland. Dat gaat het volgende kabinet Rutte niet verbeteren, dus zet je maar schrap, pensioen no-no’s te lande.
Eiwit en de goede dood
Waar de gedachte vandaan kwam, weet ik niet maar in een doorwaakt moment voorafgaand aan het programma moest ik denken aan de film Soylent Green. Deze sciencefiction film van Richard Fleischer uit 1973 toont een verwoeste, gewelddadige en chaotische wereld.
In cynische buien denk ik (58 nu) dat mijn pensioen bestaat uit een stuk touw en een fraaie boom in het Amsterdamse Bos. Maar ik heb nog familie die daar ongetwijfeld anders over denkt en die ik ter harte wil zijn.
Aan de andere kant, nu D66 mogelijk in het zadel komt, wie weet hoe de euthanasiewetgeving er voor staat in 2032 als mijn pensionering zou aanbreken. Daar komt de film Soylent Green om de hoek kijken, waarin een vrijwillige en ceremoniële manier van euthanasie wordt verbeeld.
Kort de situatie. Doordat het kapitalisme – belichaamd door Soylent Incorporated – de overbevolkte wereld heeft uitgeput en vervuild, is voedsel bijzonder duur en schaars geworden. Daar wordt in het New York van 2022 (!) dagelijks om gevochten. Burgers en overheid zijn in staat van oorlog met elkaar.
Wat in die film eveneens onvergetelijk is gebleken, is de volgende morele horde die Soylent Green neemt. De titel slaat op het gelijknamige product: het is voedsel. In de film sterft het personage Sol Roth (Edward G. Robinson) langs de weg van die rituele euthanasie. Hoofdpersoon agent Thorn (Charlton Heston) ontdekt dat zijn en andere lichamen in de fabriek verwerkt worden tot Soylent Green.
En zo liepen mijn gedachten ter voorbereiding op de uitzending over in een onheilspellende fantasie.
Vleesfabrieken in Oss
Stel dat ik door armoede gedreven moet gaan stelen. Wat ik conform de les van sociaal-anarchist Piet Kooijman zeker zou doen: Neem en eet! Dan zal ik waarschijnlijk – ik zie een oude man wegrennen – een keer gearresteerd worden. Stel dat je dan na een aantal arrestaties een geheel verzorgde euthanasie wordt aangeboden? (Hoor ik daar een enthousiaste Sander Dekker?)
Of… Stel dat ik als echte pensioen no-no een moment mag uitkiezen om mooi en waardig te sterven en niet arm en ellendig te verkommeren. En stel dat mijn oude lichaam verwerkt mag worden tot voedsel voor de hongerigen en – wie weet – de gastronomen.
Zou dat wat kunnen worden?
Dat de werkgelegenheid in de vleesfabrieken van Oss weer aantrekt, waar ze van mijn oude eiwit soep kunnen trekken en bouillonblokjes kunnen ponsen. Dat al die Nederlandse dode lichamen geëerd worden door hun positieve bijdrage aan de Europese export naar de hongerige magen in Afrika.
(Jammer voor de uitvaartbranche, die nu goede zaken doet, maar nood breekt wetten. De sector zal zich eerder in het proces moeten mengen.)
Dat mijn kleinkinderen zullen vragen: waar is opa gebleven? En dat ze verteld kan worden dat opa is verdwenen in donker Afrika.
Best romantisch.
De uitzending van Scheefgroei in de pensioenen (BNNVara) is gepland op maandagavond 3 januari. En verdomd, ik ben eruit geknipt vanwege de lengte en – hopelijk – de onvolledige aandacht voor zzp-pensioenen. Nu maar hopen dat de omissie wel weer eiwit – voeding – is voor politieke discussie met de minister voor Pensioenen, want die komt er.
Het complete schema:
Aflevering 1: Onderwijs – dinsdag 21-12, 21.50 uur
Aflevering 2: Arbeidsmarkt – maandag 27-12, 22.15 uur
Aflevering 3: Woningmarkt – dinsdag 28-12, 22.40 uur
Aflevering 4: Gezondheid – zondag 2-1, 22.30 uur
Aflevering 5: Pensioenen – maandag 3-1, 21.30 uur
Aflevering 6: Toekomst – zondag 9-1, 22.10 uur
Meer over Soylent Green
