Aan mijn aandacht was ze ontsnapt: Ulrike Guérot. Maar wat een verademing haar te horen in de Tegenlicht-uitzending in december. Met de Brexit, de huidige staat van de Europese Unie en het populistische gerammel aan democratische poorten zakt de moed je soms in de schoenen.
En jawel, de EU is ‘moreel en cultureel bankroet’, aldus de historica, maar alles is nog niet verloren.
Bij de gedachten en ideeën over Europa van deze filosoof en historica zat ik opmerkelijk vaak instemmend te knikken. Verdomme, ja, dat zouden meer mensen moeten inzien.
Behalve door de gesprekken met Guérot liet programmamaker Britta Hosman haar ook zien tijdens het reizen naar afspraken en optredens. Dat levert een geestige scène op waarin Guérot tijdens haar yoga-oefeningen onverstoorbaar haar beschouwingen voortzet.
Geen simpele oplossingen
Met de ongekende commotie die The Donald momenteel losmaakt en de Brexit lijken nationale populisten in Europa de wind in de zeilen te hebben. Het patroon is veelal hetzelfde: met democratische middelen willen zij de democratie hervormen. Als dat hervormen gaat zoals Trump dat voor ogen heeft, staat dat eerder gelijk aan een inperking van democratische rechten dan aan een verbetering.
Verbieden spreekt mensen kennelijk aan als het ze niet zelf betreft. Zie de puberale plannen van Wilde Geert. Of die andere zogenaamde patriotten. Allemaal simpele oplossingen voor complexe problemen. Ongeschikt voor de 21e eeuw.
Ook volgens Guérot zijn drastische veranderingen van de EU nodig. Onder andere hierom: hoe gaat Europa om met zijn jonge burgers?
Europese harmonisatie: een voorbeeld
Jong, goed opgeleid, internationaal en verliefd
“When a young woman has been working in England for the last three years, has German citizenship and is still with her Danish boyfriend who she met while studying at university in the Netherlands, then this has long been normality. And both of them have managed to adapt well to this life. Then their desire to have a child becomes reality.
After deciding to leave England and briefly considering moving to Germany to be with her family, they both elect to move to Denmark and raise their child there together. So far, so romantic. But have you thought about the questions this raises in terms of social benefits?
After long discussions with the authorities, it finally turned out that the woman had lost all her entitlements to social benefits in England, which she had gained from paying into the English system, at the point when she registered as unemployed in Germany. She would have had to have been employed and subject to social insurance contributions for at least three days in Germany to be eligible to have her rights to benefits transferred.
This in itself is absurd. But as an expectant mother of German nationality she also has no rights to German social security benefits while living in Denmark, and she would only be able to claim Danish benefits if she had been paying into the Danish social security system for at least 13 weeks before giving birth.
Surely this isn’t what we want? And so I say again, what are we offering this younger generation already living in a Europe that we apparently don’t want to create?
Uit: Europe as a republic: the story of Europe in the twenty first century
Republiek Europa
Het is een lastig moment om juist nu te pleiten voor een sterkere Europese Unie. Toch is dat wat Ulrike Guérot c.s. voorstaat. Meer dan 20 jaar werkte zij als politiek adviseur in de EU, in verschillende rollen, waarover zij ook geregeld publiceerde.
Zij heeft in Berlijn het European Democracy Lab opgericht en zet zich in voor de Europese Republiek. “Nationale belangen en falend Europees beleid blokkeren de realisatie van een gemeenschappelijk Europees belang al veel te lang”, lees ik.
“It’s true. Total disaster.” 🙂
Het moet dus anders. Maar dan zonder politici met twee gezichten, zoals Mark Rutte. In Den Haag negatief over Europa (eigen bühne), en dan in Brussel mooi weer spelen en meebuigen.
Makkelijk is dat niet, aldus Guérot en de initiatiefnemers, maar:
Er is een Plan-B voor Europa: de Europese Republiek. We zijn ervan overtuigd dat ons continent kan transformeren in een postnationaal, werkelijk democratische en eerlijke plek. Europa heeft ons, de burgers nodig om dit doel te bereiken. Alle generaties en opgebouwde ervaringen kunnen en moeten van dit uitdagende proces deel uitmaken.
Soevereine burgers
De Europese burgers moeten hierbij centraal staan en hun vertegenwoordigende democratische instituten direct kiezen. Die burgers moet eveneens beseffen dat hun soevereiniteit niet beperkt is door het land waar zij wonen, maar door het geheel aan alle Europese burgers.
Soevereiniteit heeft in deze twee betekenissen: een individuele burger is zowel inwoner van zijn land als van Europa. Dus als het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt, zijn de Schotten nog steeds ook Europees burger, is dan het idee.
Een andere belangrijk onderdeel van het plan is dat grenzen minder belangrijk worden, want die wisselen, zijn vloeibaar (kijk naar het verloop ervan in de jaren). Regio’s, of grote verstedelijkte gebieden en provincies zijn vertegenwoordigd in de Europese Senaat. Dan zit je ook dichter op die burgers.
Praktisch is deze ontwikkeling al gaande, de Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber beschrijft het in If Mayors Ruled the World: Dysfunctional Nations, Rising Cities (2013). De natiestaten werken niet meer en de verstedelijking neemt alleen maar toe.
Vandaar dat het vooral multinationals en grote bedrijven zijn die van de huidige Europese Unie hebben geprofiteerd, veel meer dan de burgers die het nu terecht zat zijn.
Een betere wereld?
Maar geloven we nog wel in vooruitgang? Of in idealen? Laat staan een utopie. Een utopie kan zelfs als ‘onrealistisch ideaal’ heel goed je handelen inspireren, het belang ervan schuilt niet ‘in het doel, maar in het doen‘ (schreef ik eerder nav. een quote van Arthur Lehning).
Kleine stapjes dus, geen populistische mars.
Lees de Tegenlicht biografie van Ulrike Guérot
Een onverwachte Twitter dialoog: Zijn idealen verdacht?
