De kijker als co-auteur

Door de mogelijkheden die internet biedt, is het vertellen van verhalen ingrijpend aan het veranderen. De rol van de kijker wordt, net als in games, steeds actiever.

In een webdocumentaire kan de kijker zijn eigen verhaal samenstellen uit het aangeboden materiaal. En met het in juni gelanceerde Purefold wordt het real time web betrokken bij het maken van scripts voor een op Blade Runner geïnspireerde SF-webserie. Databases helpen in beide gevallen mee het verhaal te vertellen.

Online kan een documentaire- of speelfilmmaker de vaststaande, lineaire verhaallijn opzij zetten. Deze week plaatste De Nieuwe Reporter een artikel van Do Groen over de webdocumentaire, dat een goed overzicht geeft van de stand van zaken.

“Niet alleen kunnen makers kiezen uit video, foto, geluid, tekst, infographics en animatie; ze hebben ook de mogelijkheid om (via hyperlinks en interactiviteit) een totaal andere structuur dan de traditionele lineaire aan hun documentaire te geven.

De webdocumentaire beslaat, kortom, de gehele site; de interface bepaalt de structuur (in traditionele termen: de verhaallijn) van de documentaire en is daarmee onderdeel van de documentaire”, aldus vat Groen de mogelijkheden samen.

Een sterk voorbeeld daarvan is het Korsakov systeem, dat begon als een afstudeerproject van de Duitse kunststudent Florian Thalhofer. Het is een databasesysteem met video’s, die net als bij YouTube,  steeds gerelateerde video’s aanbiedt. Hierdoor maakt de kijker niet alleen zijn eigen verhaal uit het aangeboden materiaal, maar geeft hij er ook zelf betekenis aan. Een rol die traditioneel bij de maker ligt.

“Er is film, er zijn boeken en er is dit…”, citeert de website de schrijver Tobias Hülswitt, tevens lid van het Korsakov Instituut. Hij denkt dat de wereld van plot en verhaal aan hun einde zijn:

The era of plot and story has long passed. You can feel it in every book, in every play, you can even feel it in the movies. Plot and story cause panic by speeding up the course of time, by presenting causalities and conflicts that do not exist. Dramatic composition and rising actions are metaphysics. They manifest the belief in beings outside our space and time, beings that determine our fate. Plot and story provide a classification system that hardly differs from the classification systems of religious schools of thought.

Tobias Hülswitt

Hinkelspel

Of dat einde werkelijk aan de hand is, valt te bezien, maar het verandert onmiskenbaar het vertellen van verhalen in woord en beeld. Hoewel ik na het lezen toch naar de oude vertrouwde boekenkast ben gelopen. Daar staat namelijk al enige tijd – en toegegeven deels ongelezen – Rayuela van Julio Cortázar.

In 1963 verscheen deze roman, die in 1973 door Barber van der Pol vertaald is als Rayuela, een hinkelspel. De lezer krijgt eigenlijk twee boeken. De aanwijzing voor boek één is: lees op normale wijze tot en met hoofdstuk 56. Boek twee begint bij hoofdstuk 73, waarna de lezer na ieder hoofdstuk naar een ander hoofdstuk wordt verwezen.

Maar die leesaanwijzing hoort er dus wel bij. Anders dan de opties bij het Korsakov-systeem. Dat leidt tot vele vragen over feit en fictie, over waarheid en verdichting, maar ook over het krijgen van overzicht, over eenheid en fragmentatie. In Rayuela laat Cortázar een personage antwoorden op de vraag: “Is jouw leven voor jou een eenheid?” “Nee, ik geloof van niet. Het zijn brokken, die me overkomen zijn.” Dat is dan weer van een aardig Korsakov-gehalte.

Story space

Een andere manier om het internet te betrekken bij het vertellen van verhalen trof ik bij Purefold. Dat is een nieuw, zakelijk concept dat het Amerikaanse bedrijf Ag8 heeft uitgewerkt samen met Free Scott, het entertainment bedrijf van regisseur Ridley Scott.

Purefold is an open media franchise designed for brands, platforms, filmmakers, product developers and communities to collaboratively imagine our near future.

website Ag8

De bedoeling is een online science fiction serie te produceren, gebaseerd op het centrale thema in Blade Runner (1982): wat betekent het om mens te zijn? De serie gaat tien jaar in de toekomst spelen en de onderwerpen die worden mee bepaald door het gebruik van Friendfeed, een sociale netwerksite die met vele andere netwerken, zoals Twitter, verbonden is.

De meestbesproken en getagde onderwerpen die opduiken via deze netwerksite worden door een team van scriptschrijvers gefilterd en waar mogelijk in de afleveringen geschreven. Friendfeed heeft volgens TechCrunch intussen meer dan 1 miljoen gebruikers per dag. Geheel nieuw is dat Purefold gedistribueerd gaat worden met een Creative Commons licentie, met naamsvermelding en delen.

Omdat een professionele productie natuurlijk geld kost, zal de serie ook een platform zijn voor de Grote Merken. In de presentatievideo op de website van Ag8 zegt mede-oprichter Tom Himpe dat de ‘brands’ gaan ‘from air time to story space’. De makers willen, aldus Luke Scott, niets anders dan entertainen met Purefold.

Het is nog niet duidelijk wanneer de eerste aflevering te zien zal zijn. Voor actuele ontwikkelingen en discussies over Purefold kun vanzelfsprekend terecht op Friendfeed.

Voor de liefhebbers van Blade Runner, hier een van de mooiste scenes: