Nederland scoort dit jaar opnieuw hoog op het lijstje van persvrijheid. Afgelopen vrijdag – 2 mei – was het de Dag van de Persvrijheid. Wereldwijd is er nog veel op de persvrijheid aan te merken. Op de kaart die Reporters Without Borders maakte, zijn de meest beroerde en onveilige plekken in rood en zwart aangegeven. Dat is het grootste deel van de wereld.
Journalistiek in een wereld zonder privacy. Dat is dit jaar het actuele thema. Ook in Nederland actueel, omdat er bijvoorbeeld nog steeds geen afdoende regelgeving is over de bronbescherming van journalisten. De Nederlandse overheid is erg scheutig in het toestaan van telefoontaps, dus dat kan potentiële klokkenluiders er van weerhouden om hun verhaal te doen.
Mogelijk is dat de reden dat de persvrijheid lezing van de Amerikaanse onderzoeksjournalist John Goetz is getiteld: Why the NSA loves journalists. Hij werkt in vanuit Berlijn en schreef het boek Geheimer Krieg, over de rol van Duitsland en de CIA en NSA bij het uitvoeren van aanvallen met drones in Jemen en Somalië.
Luister naar een fragment van radioprogramma Argos in gesprek met John Goetz.
Hoe vrij is de vrije nieuwsgaring?
Uit de uitgebreide terugblik op de Nederlandse situatie op Villamedia, de website van de NVJ, blijkt dat er nog geen reden is tot zelfgenoegzaamheid. Daar komt onder andere uit naar voren dat privacy soms anders wordt beoordeeld als het beroemde figuren betreft of het koningshuis.
Ook de omgang met reacties op een website of het archiveren van artikelen die tot rechtszaken hebben geleid, zijn punten van zorg. Een nieuwe kwestie is het journalistieke gebruik van drones. Dat komt door de publicatie van een luchtfoto van het huis van de ex-topman van SNS in de Telegraaf. Moet daarvoor weken van tevoren een provinciale ontheffing worden aangevraagd?
Het opwerpen van bureaucratische obstakels is de journalistiek al jaren een doorn in het oog waar het om de Wob (Wet Openbaarheid Bestuur) gaat. Ellenlange en ingewikkelde procedures om informatie boven tafel te krijgen die de overheid eigenlijk direct beschikbaar zou moeten stellen.
Het afluisterschandaal
Uit de onthullingen van de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden, die intussen pootjes moet geven aan Poetin, bleek dat ook de AIVD en de MIVD een partijtje mee te blazen. De Nederlandse staat gebruikt daarmee informatie die niet in lijn met de Nederlands wetgeving zijn verkregen.
Internationaal en nationaal is het dus soms zorgelijk hoe overheden hun macht gebruiken of misbruiken om grip op de media te krijgen. Een fraai staaltje zagen we onlangs nog in Turkije, waar de premier Erdogan de toegang tot Twitter en YouTube blokkeerde.
In dat land zit momenteel nog steeds de Nederlands-Turkse journaliste Füsun Erdogan vast (sinds 2006), waar zij ten onrechte tot levenslang is veroordeeld. Vandaar ook de campagne voor haar vrijlating. Geen familie van de premier, vermoed ik zo.
