In de podcast The Trojan Horse Affair leidt een nepcomplot tot een nationale veiligheidswet met verregaande consequenties. Vrijdagavond 17 november waren de makers Brian Reed en Hamza Syed te gast in de Rode Hoed voor een dubbelinterview.
Brian Reed was wat mij betreft al een podcastheld voor The Trojan Horse Affair begin 2022 werd gepubliceerd. In de aftiteling van verschillende afleveringen van This American Life hoorde ik zijn naam voor het eerst als senior producer. Toen S-Town verscheen, waarvan Reed zowel host als producer was, ben ik onmiddellijk gaan luisteren.
Bij The Trojan Horse Affair, een samenwerking van Serial Productions met The New York Times, wordt enigszins dezelfde methode gehanteerd als bij S-Town. Door aan een losse draadjes te gaan trekken, wordt er een kleedje ontrafeld dat een onverwachte situatie onthult of een draai geeft aan de betekenis van het verhaal. Het neemt de luisteraar onherroepelijk mee in een avontuur van ontdekkingen en keerpunten.
Het losse draadje
In The Trojan Horse Affair is het Hamza Syed die het losse draadje aanreikt aan Brian Reed. Syed was arts en na enig ander werk wilde hij beginnen aan een master onderzoeksjournalistiek. Als moslim en bewoner van Birmingham heeft hij de publicatie van een anonieme brief meegemaakt in 2013. De brief is bij de gemeenteraad van Birmingham terechtgekomen.
De brief lijkt geschreven van de ene samenzweerder aan de andere en suggereert dat moslims het Britse onderwijs willen infiltreren met fundamentalistische ideeën. Van de wazig gekopieerde brief van een paar kantjes, waarvan zeker de eerste en de laatste pagina ontbreken, wordt snel duidelijk dat het om een nepcomplot gaat. Er klopt niets van.
De school waar het om zou draaien is de Park View Educational Trust, dat drie scholen onder zijn hoede heeft in het oosten van Birmingham. Alle scholen staan in de beginjaren van deze eeuw bekend om hun slechte onderwijs. Staf en leraren blijken ongemotiveerd en hebben nauwelijks geloof om van deze kinderen nog wat te maken. Slechts 4% van de leerlingen haalt het eindexamen op Park View. Totdat Tahir Salam zich er vrijwillig mee gaat bemoeien. Deze oud-leerling, betrokken en gerespecteerd inwoner, kan het niet aanzien dat zijn oude school zo diep is gezakt. Hij wordt gekozen als bestuursvoorzitter.
Dat de motivatie van de leraren beneden peil is, komt ook doordat de kinderen – veelal uit moslimgezinnen – opgroeien op in gehavende buurten met veel drugsgerelateerde criminaliteit, racisme en armoede. Ze hebben de hoop opgegeven. Salam zet een programma op om het zelfvertrouwen van de kinderen en de leraren te verbeteren. Dat werkt. De resultaten worden binnen zo’n 8 jaar zichtbaar en Park View wordt zelfs tot ‘excellent school’ uitgeroepen. In 2012 haalt meer dan 80% van de leerlingen het eindexamen.
De brief lijkt geen gevolgen te hebben, tot de brief in 2014 in handen komt van de nationale media. In korte tijd wordt de brief onderwerp van verhitte, landelijke discussies en volgt de roep om politieke en justitiële actie. Dergelijke acties komen er ook: mensen worden ontslagen, stappen op, worden zelfs uit het onderwijs verbannen. Maar niemand bekommert zich nog om de onbeantwoorde vraag: wie heeft die brief geschreven en waarom?
Hamza Syed dus wel, want het lijkt hem dé centrale vraag en een goed onderwerp voor zijn master. Daags voor hij – in 2017 – zijn opleiding begint, ontmoet hij Brian Reed. En bijna zou ik zeggen: de rest is geschiedenis. Maar de podcast is niet alleen een verbijsterend verhaal, het betreft tegelijkertijd de mores en de waarde van journalistiek in het algemeen.
Vanaf 2017 werken Syed en Reed tot publicatie in februari 2022 samen aan de podcast. Het begint als een soort meester-gezel verhouding voor de mannen. Reed als de ervaren podcastmaker en producer, Syed als de leerling journalist. Toch besluiten ze om hun journalistieke en strategische gesprekken bij het maken van het verhaal op te nemen. Door Reed’s betrokkenheid wordt wel de vorm bepaald: een journalistieke, verhalende podcast
Journalistieke objectiviteit
Die onderlinge gesprekken maken de podcast ook persoonlijk. En dat is wat Hamza Syed verweten wordt in kritieken, oa. in The Guardian. In de eerste aflevering introduceert hij de kwestie en zichzelf als moslim en bewoner van Birmingham. Ook vertelt hij dat hij een idee heeft wie de brief geschreven zou kunnen hebben.
In de Engelse media wordt hem al snel vooringenomenheid verweten, bevooroordeeld, niet objectief. Het raakt hem niet meer, zegt hij. Geen enkele journalist kan objectief zijn. Iedereen heeft te maken met een eigen geschiedenis en een ‘point of view’ van waaruit je handelt. Hij vindt het juist goed dat mensen weten wie de journalist is en wat hem drijft.
Uiteindelijk, vertelde Syed in de Rode Hoed, is het zo dat of je nu links of rechts bent als journalist, je moet de feiten en omstandigheden naar boven halen en checken. Daar moet het over gaan, dat moet worden beoordeeld. De interpretatie is aan de lezer of luisteraar.
De zaken die hem persoonlijk dingen worden verweten, wuift hij weg. Dat mag, maar dat zegt niets over zijn werk. Dreigend werd er gezegd dat ze voor de rechter zouden worden gedaagd, maar dat is niet gebeurd. Vrijwel alles wat er over de makers en de podcast is geschreven zijn meningen, stelt hij. Tot op heden zijn de genoemde feiten uit de podcast onomstreden.
Ranzige media
Die anonieme brief heeft intussen geleid tot de landelijke Prevent Strategy, waarbij de inlichtingendienst eigenlijk een vrijbrief heeft gekregen alles van alle mensen te onderzoeken, waarbij veel pijnlijke en racistische missers worden gemaakt.
Tegen het einde van het interview gaf Syed een haarscherpe analyse van de Britse media, van geschreven pers tot de BBC. Ze praten elkaar na, kloppen de boel op en vergeten hun echte werk te doen: de feiten checken. Dat de tabloids van de ranzige soort zijn, wisten we natuurlijk al, maar zelfs The Guardian vertrouwde het duo niet. Reed en Syed hebben alle kritiek nogmaals gecheckt. Uit navraag bij hun bronnen bleek dat niemand is benaderd om een feit of gebeurtenis te checken.
Het is zelfs zo erg dat Michael Gove (destijds Tory-staatssecretaris van Onderwijs), die on the record toegeeft dat er fouten zijn gemaakt, daarna niet door ook maar één journalist is bevraagd over de kwestie. Voor Syed redenen om zich na het uitbrengen van de podcast zich tijdelijk van de journalistiek af te keren.
Na afloop sprak ik hem kort. Hij gaat weer iets maken en broedt in New York op een nieuw journalistiek platform. Aangemoedigd door zijn woede over de verslaggeving van de gebeurtenissen van 7 oktober 2023. “Ik heb die woede kennelijk nodig.”
The Trojan Horse Affair is te vinden in de bekende podcast apps en via The New York Times
