Na het zien van de prachtige en schrijnende documentaire The Promise zou je willen dat de Nederlandse regering iets doet voor de Papoea’s. Maar ja, we hebben geen regering die regeert.
Het is voor vele Nederlanders een vergeten geschiedenis. Het verhaal van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea is echter nog lang niet uit. Net als bij Gaza het geval is, zouden we juridisch kunnen gaan haarkloven of er sprake is van genocide, maar onderdrukking en massamoord vind ik al erg genoeg.
In de documentaire van Daan Veldhuizen constateert een tweede generatie Nederlandse Papoea, dat er kennelijk een witte filmmaker nodig is om het verhaal weer tot leven te wekken.
Na 1949 is de Nederlandse macht in Indonesië voorgoed gebroken. Wat er dan met Nederlands Nieuw-Guinea moet gebeuren, het westelijk deel van een giga-eiland boven Australië, is onduidelijk. Het is vrijwel niet in kaart gebracht land met verschillende inheemse volken en vele verschillende talen. Etnologisch hoort Nieuw-Guinea bij de eilandengroep Melanesië. Het oostelijk gedeelte dat onder Australisch bewind stond, wordt na de Tweede Wereldoorlog als Papoea-Nieuw-Guinea een onafhankelijk land.
De goede bedoelingen sneuvelen
De Nederlandse regering besluit na 1949 om Nederlands Nieuw-Guinea te gaan ‘ontwikkelen’ en wil de Papoea’s helpen te emanciperen. Dat lijkt allemaal in eerste instantie redelijk te gaan, want het zijn vriendelijke en verstandige mensen die Papoea’s. In de documentaire hoor en zie je de koloniale betutteling overigens wel terug. Van ouderwetse schedelmetingpraktijken tot het formuleren van doelstellingen als dat ‘we een bruikbaar mens’ van de Papoea gaan maken. Niettemin ontstaat er een middenklasse, verbetert de algemene gezondheid en is er onderwijs.
Dan begint rond 1959 Indonesië aanspraak te maken op het land. Soekarno bezoekt zowel de Sovjet-Unie als China en in die Koude Oorlog-situatie ontstaat er zelfs een serieuze oorlogsdreiging. Dat leidt tot de installatie van de Nieuw-Guinea Raad, een soort parlement. De Papoea’s willen best onafhankelijkheid onder Nederlandse begeleiding, maar Indonesische overheersing is echt ongewenst.
In januari 1962 volgt dan een echt gewapend treffen met Indonesië en wordt er vanuit Amerikaanse diplomatie een overdracht voorgesteld met een overgangsregering op 1 mei 1963, inclusief een volksraadpleging onder de Papoea’s in 1969. Op 15 augustus 1962 wordt deze zogeheten New York Agreement door Nederland en Indonesië ondertekend, zonder raadpleging of instemming van de Nieuw-Guinea Raad. Ziedaar het verraad van Nederland, ziedaar de nog levende wens tot onafhankelijkheid van West-Papoea.
De Morgenster mag niet wapperen
Het is in die periode dat er zo’n 500 Papoea families naar Nederland komen. Met de ondertekening van het New Yorkse akkoord in 1962 begint ook de strijd tegen de West-Papoease onafhankelijkheidsstrijd. Dat gaat met onderdrukking, grof geweld en moord gepaard. Zodra de Papoea-vlag – de Morgenster – maar even wappert, worden er Indonesische geweren doorgeladen.
Wat The Promise eveneens laat zien, is het meer onzichtbare web van belangen dat ook meespeelt. Het was de periode van Koude Oorlog, maar West-Papoea blijkt letterlijk een goudmijn voor grondstoffen. Door de ontoegankelijk van het land is het moeilijk te ontginnen, maar het Amerikaanse mijnbedrijf Freeport toont al in de jaren 30 interesse in het gebied vanwege de grote hoeveelheden kopererts.
De Indonesische regering en legerleiding hebben contracten en ‘nauwe banden’ met bedrijven zoals Freeport. Omdat de repressie en het moorden vrijwel onder de radar van de internationale gemeenschap lijken te gebeuren, wordt het een ‘langzame genocide’ genoemd. Internationale media of journalisten worden niet toegelaten. In de documentaire (en door Amnesty) wordt een getal van 500.000 mensen genoemd.
En, zoals gezegd, niet alleen de kneuzen in het huidige kabinet, ook alle vorige Nederlandse regeringen zwijgen. De koning komt langs in Indonesië om excuses te maken, terwijl de opeenvolgende Indonesische leiders zelf inmiddels veel bloed aan hun handen hebben. Handelsafspraken zijn er met Indonesië, niet met West-Papoea. Dat is namelijk geen land, maar een provincie.
Met niet aflatende energie strijden de eerste generatie Papoea’s en hun nazaten voor een vrij en onafhankelijk West-Papoea. Gezien de natuurlijke staat van Papoea’s en de manier waarop ze zich nu moeten presenteren om aandacht voor hun zaak te krijgen, kunnen we stellen dat ze in het pak genaaid zijn. In een bijna komische scène waarin de heren zich in blauwe pakken hijsen, met hulp van een online video om die stropdas te strikken, gaan ze hun zaak te bepleiten bij parlementsleden van de Europese Unie.
Vier kanten aan een verhaal
Wat de documentaire zo meeslepend maakt, is de combinatie van mooi opgepoetst beeldmateriaal. Op de credits zag ik de naam van editor Ruben van der Hammen voorbijkomen, die fraai werk verrichtte aan de films van Sandra Beerends, die haar werk volledig met archiefmateriaal maakte.
Door het gedegen onderzoek, de actuele interviews en de gekozen structuur word je meegenomen in het onthutsende verhaal van deze vergeten geschiedenis. Van wie het citaat afkomstig is, weet ik niet meer, maar ik parafraseer het redelijk correct, denk ik. “Een verhaal heeft vier kanten: mijn kant, jouw kant, de waarheid en wat er echt is gebeurd.”
Dat heeft regisseur en scenarioschrijver Daan Veldhuizen de ruimte en de structuur gegeven om alle beeldmateriaal en gebeurtenissen tot een meesterlijke film te boetseren. Gaat dat zien.
Vanwege de onbekendheid onder het Nederlandse publiek is er een petitie gestart om de geschiedenis van de Papoea’s in het curriculum van het onderwijs op te nemen. Die petitie vind je hier »
Opening Kenniscentrum Papoeahuis
Op 14 juni wordt in Museum Sophiahof – Den Haag dit platform geopend. Het Papoeahuis is een nieuw digitaal platform dat ruimte biedt aan verhalen uit West Papua: over cultuur, geschiedenis, natuur en dagelijks leven.
De verhalen worden verteld vanuit perspectieven die vaak ontbreken in het publieke debat. Niet één verhaal, maar vele gezichten, talen en tradities – recht uit West Papua zelf.
Kijk hier voor tickets en meer informatie »
Geef een reactie