Interstate 70 voert ons door Maryland terug in de staat Pennsylvania. Het glooiende en weidse landschap, waardoor we rijden met ons zwarte monster, doet denken aan de westelijke Franse snelwegen (een beetje traject Tours – Poitiers). Pittsburgh is de volgende halte. De stad van staalmagnaat Andrew Carnegie en geboorteplaats van kunstenaar Andy Warhol.
Aan de ligging van de stad op de kaart zie je dat het een bijzondere plek is. De Monongahela River en Allegheny River komen samen in Pittsburgh en gaan op in de enorme Ohio River, die door 6 staten loopt.
De zware industrie, die zich hier in de 19e eeuw vestigde, heeft van Pittsburgh ook één van de meest vervuilde steden gemaakt. “Hell with the lid taken off,” zo is het omschreven. Smerig water, ondeugdelijke riolering, overstromingen en wekenlang dikke smog in de straten. Zou dichter Emma Lazarus bij het schrijven van The New Colossus aan de bewoners van Pittsburgh gedacht hebben?
Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free
Misschien is de slechte lucht ook reden geweest dat de medische en farmaceutische industrie in de stad terecht zijn gekomen. De University of Pittsburgh Medical Center (UPMC) is één van de grootste werkgevers in de regio.
De vervuiling schijnt er nog steeds te zijn, maar de lucht is geklaard. Veel van de traditionele zware industrie is verdwenen en de stad heeft daarop eerder en beter geanticipeerd dan bijvoorbeeld Detroit, de autostad die min of meer failliet is.
De derde wereld staat midden in de eerste.
Veel gele, stalen bruggen
Met dank aan de navigatieapparatuur van onze Chevy vinden we moeiteloos het Days Inn Motel aan de Banksville Road. ’s Avonds rijden we de stad in om te eten en zien hoog vanaf de zuidoever de stad met al zijn gele, stalen bruggen in volle glorie liggen.
De grote rijkdom die mensen als Andrew Carnegie vergaarde, heeft ook voor geld gezorgd dat is gestoken in het onderwijs en de kunst in Pittsburgh. Niet alleen in de muziektempel in New York, ook Pittsburgh heeft zijn eigen Carnegie Hall.
Zondagochtend 3 augustus is het bijzonder rustig in de stad. We rijden naar Sandusky Street om het Andy Warhol Museum te bezoeken, drie dagen voor zijn geboortedag (bedenk ik nu). The Warhol, zoals de stichting heet die zijn nalatenschap beheert, is door het werk Andy Warhol zelf financieel in uiterst goede doen. En vaak onmisbare sponsor van vele andere evenementen, heb ik mij laten vertellen.
In het verlengde van Sandusky Street ligt de naar hem vernoemde brug. Toch had Warhol een hekel aan Pittsburgh. Op hun elpee Songs for Drella (1990), een muzikale biografie over Warhol (1828-1987) van Lou Reed en John Cale, werd dat zo gezegd:
There’s only one good use for a small town
You hate it an you know you’ll have to leave
Als passant komt de stad niet zo beroerd over en ook niet small, maar ja, het is 2014 en niet naoorlogs Pittsburgh als Warhol staat te popelen om naar New York te verhuizen. Toen hij daar in 1949 ging wonen, maakte hij zeer snel carrière als illustrator.
Het Warhol Museum
Het museum laat goed zien hoe hij zijn blotted lines en zeefdruk techniek ontwikkelde. In de vijf etages van het voormalige warehouse worden, van boven naar beneden chronologisch, zijn leven en werk getoond. Op iedere etage was een wand met een overzicht van de bijbehorende periode. De actuele expositie op de begane grond was gewijd aan modeontwerper Roy Halston en zijn samenwerking en vriendschap met Warhol.
The Factory, de sterren en beroemdheden, de moordaanslag van Valerie Solanas, de films, de broze gezondheid. Alle hoogte- en dieptepunten van die fascinerende en merkwaardige man komen voorbij. De bijnaam Drella, die zijn karakter waarschijnlijk goed schetst, is een samentrekking van Cinderella en Dracula.
In een vitrine van het studiecentrum lag een geestige bijdrage van Warhol, zelf homofiel, aan de Amerikaanse Gay Rights Movement. Het was een Sexual Rights Permit voor de Warhol zelf. De kunstenaar krijgt daarin toestemming van president Gerald Ford om zo vaak als hij wil, in elke positie die hij wil en op elk gewenst tijdstip seks te hebben met wie hij maar wil. Mede ondertekend door vice-president Nelson Rock-A-Fellow.
Meer Warhol zien? Ga naar de Andy Warhol pagina op Artsy.net.
Een kleurrijke verrassing
Op een kwartier wandelen van het Warhol Museum is een ander fabriek het toneel voor moderne kunst: The Matress Factory. Dit museum biedt artists in residence de gelegenheid werk ter plaatse te maken. Het ligt in het noordelijk en historisch ouder gedeelte van Pittsburgh.
Op weg komen we een kleurrijk beschilderd en bewerkt huis tegen. Voor de toegang van een evenzo kleurrijk ingerichte tuin staat een kartonnen versie van kunstenaar Randy Gilson, die je welkom heet in zijn Randy Land (Facebook-pagina). Even later spreken we Randy in eigen persoon.
Van afval en oude spullen maakt hij de kunst (& kitsch) die zijn community garden bevolkt. Deze gemeenschapstuinen en groenvoorziening worden in de stad gestimuleerd ook om te helpen zorgen voor betere luchtkwaliteit. We beloven Randy wat later terug te komen om een begroeting in het Nederlands op de toegangsdeuren te schilderen.
Zwarte draden
Vanwege de naderende sluitingstijd van de Mattress Factory haasten we ons naar een naastgelegen woning die door de Japanse kunstenares Chiharu Shiota is ingericht. Met 6 assistenten heeft zij in 10 dagen de oude woning helemaal vol gesponnen met zwart draad. Traces of Memory heet dit werk, dat je gedachten laat maken over de geschiedenis van het huis, zijn bewoners en de objecten.
De permanente tentoonstelling van de Mattress Factory laat onder meer werk zien van een andere Japanse kunstenares Yayoi Kusama, waaronder een duizelingwekkend spiegelpaleis met bestipte etalagepoppen. Die stippen schijnen haar handelsmerk te zijn.
Op de terugweg gaan we bij Randy Land langs. Opnieuw enthousiast begroet door Randy is de kwestie van kleur even een ding. Dan bedenkt Eva, de vriendin van mijn zoon, dat het woord ‘welkom’ in het oranje kan, want dat is nog niet gebruikt voor de welkomswoorden. Even later komt Randy met het juiste blik aanzetten en dragen we ons steentje bij aan deze kleurenexplosie in Jacksonia Street, Pittsburgh.
