Het Over het IJ-festival dat op zondag 12 juli werd afgesloten, bracht dit jaar ruim 30.000 mensen op de been. En in de benen moest je ook komen voor de audio- en videotour Met open ogen van Judith Hofland.
Van oorsprong is zij decorontwerper, maar de laatste jaren bedenkt zij haar eigen theatrale projecten met audio en video. In Met open ogen wordt de werkelijkheid het decor voor een fictieve reis. Met een verrassend eindpunt.
Ik meld me bij een festivalbalie in de hal van het Centraal Station. Met een groepje van vijf mensen ga ik mee naar perron 1. Onderweg passeren we een behoedzaam wandelende man met hoofdtelefoon en iPod Touch in de hand.
In een ruimte op het perron krijgen we de instructies voor de tour met de iPod Touch met de videotour. Om de paar minuten worden we op pad gestuurd.
Je wordt geacht te wandelen als je foto’s op je scherm ziet, waarop met play-pijltjes de richting wordt aangegeven, stilstaan als er een video langskomt. “Één oog voor het scherm, één oog voor de wereld”, is de tekst die de vrouwenstem een aantal keer herhaalt. En: “Denk eraan, het is jouw wereld!”
Aan de wandel
De tocht voert van perron 1 naar de hal, roltrappen weer op, perron 1, weer afdalen naar de hal (oostzijde), langs de bagagekluizen, de gang in naar een ander perron, naar de pont en dan naar Noord het Overhoeks-terrein op en de voormalige bedrijfskantine van Shell in.
Maar er gebeurt intussen meer dan deze beschrijving suggereert. Je gaat bijvoorbeeld kijken of mensen het niet een beetje vreemd vinden dat je zo met die witte wonderoren en dat ding voor je snufferd rondloopt. Maar het lijkt niemand te interesseren.
Videojournaals
Tijdens de tour wordt de wandeling onderbroeken door videojournaals. Vanuit een televisiestudio in NOS Journaal-stijl worden we geïnformeerd over onduidelijke meldingen van de uitbraak van een ziekte op en rond het Centraal Station. We krijgen updates van verslaggevers, interviews met een deskundige, de woordvoerder van de NS en met burgemeester Cohen. Zie ik daar nu weer iemand met een hesje van de nooddiensten lopen?
Is er een ziekte uitgebroken? Is het een virus? Is vast bedacht vanwege de Mexicaanse griep. Ja, wat zit er eigenlijk in al die bagagekluizen? Een mondkapje, je neemt het aan als onderdeel van de tour. Bij de pont staat een vrouw met een clipbord en een pen. Nee, nu even geen proefabonnement. Of ik haar even wil ‘huggen’. O ja hoor, en ook even tekenen, voor de iPod natuurlijk.
Op de pont kijken de tourlopers elkaar soms betekenisvol aan, we zitten in een samenzwering. Rode stickers rechts, blauwe stickers links op de pont. Grap op de pont: waarschuw de mede-tourloper dat er achter hem/haar iets gebeurt! Maak grote gebaren.
Vanaf de pont gaan we het Overhoeks-terrein op en de oude Shell-bedrijfskantine in. “Ben je bang in het donker?” In de spoelkeuken komt er een einde aan de videotour. Wat heb ik nu eigenlijk meegemaakt, vraag ik me af en stap door de deur. Ik wordt opgevangen door de actrice die ook in de video was te zien, die me vraagt of ik nog even langer mee wil doen.
Iets in uw mondhoek
Ze brengt me naar een geïmproviseerde wachtkamer met kamerschermen uit het ziekenhuis. Mijn voorgangers zitten er ook. Één voor één worden we door een zeer besliste assistente opgehaald. Staat ons een medische keuring te wachten?
Nee, met ferme tred brengt zij me naar een felverlichte set met twee camera’s waar de nieuwslezer uit de videojournaals zit. “U begrijpt dat ik u onder deze omstandigheden geen hand geef.” En we gaan ‘live’. Ik wordt voorgesteld als ooggetuige en beantwoordt – toch overrompeld – enkele vragen. Hoewel voorzichtig ga ik toch mee in het ‘mysterieuze ziekte’-verhaal. Ik zeg nog wel ‘als het zo is dat’, maar toch… Of ik nog fysiek contact heb gehad onderweg? Nee, zeg ik.
Ik wordt bedankt en er zit wat – ja daar – in mijn mondhoek. De assistente brengt mij naar een kamer, waar ik andere lopers aantref. Ze zitten naar een scherm te kijken waarop de nieuwslezer is te zien, wachtend op de volgende ooggetuige.
Wat heb ik gezegd? Ik heb trouwens wel fysiek contact gehad, met die griet bij de pont. En het was nog zo breed uitgemeten, “Zeg het hardop: Dit is mijn wereld”. Zat ik nu toch een beetje een fictief verhaal na te kletsen.
Met een paar toerlopers bekijk ik nog een paar interviews. Bij sommigen is geen enkele terughoudendheid om hele stellige oordelen te hebben: ja, het was chaos op het station, er was ongelofelijke paniek, vele mensen zijn ziek geworden enzovoort. Onthutsend toch hoe betrekkelijk eenvoudig je gemanipuleerd kunt worden.
Zaten we even in de door media vervormde wereld van Judith Hofland. Feit en fictie raakten in ieder geval in de kluts, zoals beloofd, en met open ogen stonken we erin.
