We weten het. Jij weet het. Ik weet het. De gelijkheid is ongelijk verdeeld, vermogen is ongelijk verdeeld, erkenning en status zijn ongelijk verdeeld.
Vorige week verstuurde Rob Wijnberg via Facebook de link naar het artikel 99 problemen, 1 oorzaak van De Correspondent. Het blijkt een artikel van de correspondent Vooruitgang, ironisch genoeg, dat op zijn minst nogal wat vragen oproept over die vooruitgang.
Aanleiding voor het stuk van Rutger Bregman is de jaarlijkse lezing van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Op 28 november jl. was de spreker Richard Wilkinson, de Engelse hoogleraar sociale epidemiologie. Titel van zijn voordracht: Hoeveel (on)gelijkheid kunnen samenlevingen aan?
Bregman vat het verhaal van de professor als volgt samen:
Of het nu gaat om depressies, drugsmisbruik, schooluitval, criminaliteit, overgewicht, kindersterfte, tienerzwangerschappen of ongelukkige kinderen – steeds lijkt er één grote boosdoener te zijn. Ongelijkheid.
En die samenvatting klopt. Wilkinson heeft daar samen met Kate Pickett serieus, wereldwijd data-onderzoek naar gedaan.
In zijn TED.com lezing laat hij slechts een aantal grafieken zien, die hun boek The Spirit Level (2009) bevolken. Deze grafieken doen echter recht aan de ondertitel van het boek, vertaald, ‘waarom meer gelijke samenlevingen het vrijwel altijd beter doen’.
Links wereldbeeld
Hoewel het boek door rechtse kritieken als bevestiging van een links wereldbeeld is bestempeld, wordt het in wetenschappelijke kringen wel serieus genomen. Bovendien is een verrassende uitkomst, dat die ongelijkheid ook rijke mensen treft.
De meest interessante bevinding is toch wel dat de hoogte van het gemiddelde inkomen uiteindelijk niets zegt over de verhouding tussen ongelijkheid en sociale problemen in een land. Volgens het artikel ligt het omslagpunt bij 5.000 dollar per inwoner per jaar. Voor arme landen is er natuurlijk nog wel wat te winnen.
Zet je de mate van ongelijkheid af tegen sociale problemen, dan verschillen het rijkste land, Amerika, en het armste (in deze vergelijking), namelijk Portugal, nog maar weinig. Nee, Amerika scoort zelfs slechter dan Portugal. (klik voor een vergroting)
“Economische groei heeft zijn werk gedaan in rijke landen,” stelt Wilkinson. “Meer en meer maakt minder en minder verschil.”
“Wereldwijd sterven er al meer mensen aan overgewicht dan aan honger. En voor het eerst in de geschiedenis zijn armen dikker dan rijken, ” voegt Bregman er fijntjes aan toe.
Hieronder de video van de presentatie van Richard Wilkinson bij een TED Talk uit 2011.
Gelijkheid en vermogen
Terwijl ik dit stuk zat te lezen, moest ik denken aan een radiogesprek dat ik bij Met het oog op morgen hoorde met Bas van Bavel. En aan het artikel dat hij schreef voor Sociale Vraagstukken.nl: Vermogensongelijkheid terug op agenda.
En verdomd, Van Bavel blijkt één van de hoogleraren die uitgenodigd is te reageren op Wilkinson vanuit de Nederlandse situatie. Van Bavel is hoogleraar economische en sociale geschiedenis in Utrecht.
Hij werkt aan een onderzoek over vermogensongelijkheid. De inkomensverdeling is ten opzichte van andere landen is gunstig te noemen, maar de ongelijkheid in vermogensverdeling is sterk toegenomen. Hoe kwalijk dat is, zegt Van Bavel, is een morele kwestie.
Met de bezuinigingen en versobering van de verzorgingsstaat zullen wel meer mensen gedwongen zijn meer dingen zelf te betalen, dus uit eigen vermogen. En ‘zeker vier-tiende’ van de Nederlandse burgers kan dat niet. Ziedaar, toch een aanzienlijk probleem.
Gelijkheid en vernedering
Op 4 december stond in de Volkskrant het ontluisterende bericht dat onder arbeidsongeschikten opvallend veel zelfmoord voorkomt. Sowieso is het aantal zelfmoorden sinds 2007 in Nederland gestegen. Internationaal is ook verband gelegd tussen werkloosheid en zelfmoord.
Toch is deze uitkomst opvallend, zegt Renske Gilissen van GGD Den Haag in de krant. “Het beeld is doorgaans dat alleenstaande mannen vaker suïcidaal zijn, maar het hebben van een uitkering blijkt ook een belangrijke factor. Onder mannen met een uitkering komt zelfdoding ruim 4,5 keer vaker voor, bij vrouwen met een uitkering is dat zelfs ruim zes keer vaker.”
Volgens het artikel zijn er de afgelopen 10 jaar 15.178 mensen door zelfdoding omgekomen. Ter vergelijking heb ik dat even afgezet tegen naar het aantal verkeersdoden en kom dan op ongeveer tweemaal zoveel doden door zelfmoord dan door verkeer.
Afgezien van de weg naar armoede die je als werkloze aflegt, van WW- naar bijstandsuitkering, zullen gevoelens van schaamte, schuld, depressie en nutteloosheid bijdragen aan zelfmoord. En omgekeerd, depressie kan ook leiden tot ontslag.
Maar de manier waarop met mensen in deze situatie wordt omgegaan, is vernederend. Zoals de ontslagen taxichauffeur Hans Klop (54). Vanuit de bijstand moest hij verplicht vrijwilligerswerk gaan doen als… taxichauffeur. Door de dienstdoend wethouder Ben Blonk (PvdA) uit Schagen werd dit in een uitzending van Zembla verdedigd als ‘sociaal beleid’.
Van slachtoffer van werkloosheid ben je in een oogwenk min of meer dader van het begrotingstekort geworden. En zo wordt je ook behandeld door de overheid – jouw overheid – als een dader. Treurig.
All animals are equal, but some animals are more equal than others.
Weet je nog, Animal Farm van George Orwell.
Meer leeshonger gekregen?
- Van de weeromstuit ben ik het Communistisch Manifest gaan opzoeken. Best verfrissend.
- En de PvdA mag van het padje afgeweken zijn, de VVD is dat ook en het is niet eens fraude. Lees, opnieuw van De Correspondent: Het lege liberalisme van Mark Rutte & Co. Speciale aandacht voor het begrip ‘onverdiend inkomen’.
