De journalistiek wil gaan verdienen aan internet, maar het juiste model is nog niet gevonden. Is het auteursrecht dan een belemmering voor de informatievrijheid of een noodzakelijke bescherming tegen een online piratenparadijs?
In het Auditorium van het Financieele Dagblad organiseerde de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ, 9-10-2008) een debat over auteursrecht online.
Het aangekondigde live contact met Almar Latour, chef internet van de Wall Street Journal, voorafgaand aan het debat ging helaas niet door. Vanwege de kredietcrisis had hij wat anders aan zijn hoofd. Deze krant heeft overigens wel 1 miljoen betalende online abonneés, werd nog even gemeld.
Dat de kwestie actueel is, werd duidelijk aan de hand van de zaak die het AD tegen De Telegraaf heeft aangespannen. Deze laatste krant biedt lezers met RegioSelect, een overzicht van regionale berichten. Maar het AD vindt dat deze service zo ver gaat in het citeren dat de bron niet herkenbaar meer is en dus ook niet bezocht wordt – geen doorkliks naar het AD. Internetjournalist Peter Olsthoorn acht het goed voor de duidelijkheid dat deze zaak voor de rechter zou komen.
Afspraken met klanten
Andere deelnemers aan het debat waren Rob Jacobs (sales manager ANP), Arnoud Engelfriet (internetjurist en blogger) en NVJ-advocaat Petronel van Leeuwen. Het ANP, vertelde Jacobs, gaat actief op zoek naar content van het persbureau op andere websites. Zij spreken daarover regels af met hun grote, betalende klanten.
Dat soort afspraken tussen grote partijen, merkte Engelfriet op, zijn vaak ongunstig voor de kleine blogger. Bijvoorbeeld als deze een ANP-bericht van bijvoorbeeld NU.nl herplaatst. Niet iedereen is op de hoogte van de regels omtrent auteursrecht, stelde de jurist.
Jacobs en ook Van Leeuwen betwijfelen deze onwetendheid. Bij kleine en niet-structurele overtredingen treedt het ANP overigens niet op, omdat niet altijd is te achterhalen wie de eigenaar van de site is.
Schadevergoeding 300%
Hoe vaak heeft de NVJ te maken met kwesties over auteursrecht die aan een rechter worden voorgelegd? Dat gaat volgens Van Leeuwen om zo’n 60 zaken per jaar, waarbij de NVJ dan inzet op een schadevergoeding van 300%. Wel blijkt er dan verschil in interpretatie te bestaan bij rechters. In Almelo werd de 300%-regeling bijvoorbeeld gehonoreerd, maar in Delft niet.
Volgens Engelfriet schort aan zo’n oordeel sowieso iets, omdat auteursrecht een civiel-rechterlijke zaak is en geen strafrechterlijke. Maar ja, ‘de rechter moet ook wat’, stelde Van Leeuwen. Onlangs lanceerde de NVJ een online plagiaatdienst voor tekst. Daar is als veelvuldig gebruik van gemaakt, maar of dat tot een verhoging van het aantal zaken gaat leiden is nog niet duidelijk. “Maar 60 zaken is wel erg weinig. En web 3.0 (het semantische web, BvM) komt eraan”, waarschuwde Olsthoorn.
Toestemming
Volgens Petronel van Leeuwen is de Auteurswet in ieder geval geen noodlottig obstakel voor het verspreiden van informatie. Engelfriet denkt dat die wet gewoon verouderd is. Zo zijn er problemen met de lange duur van de rechten (70 jaar). Wie moet je na 50 jaar om toestemming vragen?
Maar iedereen ziet wel in dat er iets moet veranderen. De kern zit in het toestemming moeten vragen om een artikel te gebruiken of te citeren, dat moet minder moeilijk worden gemaakt. Engelfriet, ook bestuurslid van Stichting Copyright & Nieuwe Media, pleit voor de Creative Commons-licenties waarbij makers van tekst, beeld of geluid van tevoren aangeven onder welke voorwaarden het werk mag worden gebruikt. Op deze wijze doe je als blogger bijvoorbeeld aan je eigen marketing dat weer tot betaalde opdrachten kan leiden. Zo werkt het voor in ieder geval voor Engelfriet.
In het NVJ-verslag wordt het voorstel van hoogleraar auteursrecht P.B. Hugenholz aangehaald, die pleit voor: ‘het afsluiten van collectieve licenties door organisaties waarbij internetgebruikers tegen een kleine extra vergoeding onbeperkt mogen down- en uploaden. Niet alleen de internetgebruikers zijn blij, schrijft Hugenholtz. “De auteurs en rechthebbenden die eindelijk betaald krijgen; de rechterlijke macht die niet langer met lastige handhavingsproblemen belast wordt.” ‘
Verdienen
Omdat de discussie natuurlijk ook over geld gaat, benadrukt Van Leeuwen nog dat auteursrecht ook over zeggenschap gaat. Met Creative Commons kan soms wel aan de voorwaarden worden voldaan, maar je werk kan zo wel op een website terechtkomen waarmee je niet geassocieerd wil worden.
Maar welk nieuw betaalmodel zien de deelnemers wel een kans maken? Het blijft een beetje stil. Olsthoorn doorbreekt die door te stellen dat reclame het vigerende betaalmiddel is op internet, dus zou je werk kunnen aanbieden als een widget met reclame. Of (nieuws)video met een pre-roll reclame, voegt Jacobs toe.
Andere links:
Volledige artikel P.B Hugenholtz bij IVIR (niet meer online beschikbaar)
Artikel: De tirannie van het auteursrecht
